ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 3 ਦਸੰਬਰ : ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵੱਲ ਅਹਿਮ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦੇ ਹੋਏ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਖੇਤਰ ’ਚ ਅਹਿਮ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਨਵੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕੋਡ ’ਚ ਚਾਰ ਨਵੇਂ ਲੇਬਰ ਕੋਡ ਹਨ |
ਚਾਰ ਨਵੇਂ ਲੇਬਰ ਕੋਡਾਂ ਦੇ ਰੂਪ :
1. ‘ਦਿ ਵੇਜ ਕੋਡ (2019)
2. ਦਿ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨ ਕੋਡ (2020)
3. ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੋਡ (2020)
4. ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜੀ ਸਥਿਤੀ ਕੋਡ (2020)
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਕੋਡ 44 ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਾਜ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਇਕ ਸਪੱਸ਼ਟ, ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਫਰੇਮਵਰਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਥਾ ਦੇ ਉਲਟ, ਨਵੇਂ ਲੇਬਰ ਕੋਡ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਗਰੀਬ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਰਗ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਵੱਡੇ ਲਾਭ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ।
1. ਸਭ ਲਈ ਨਿਊਨਤਮ ਤਨਖ਼ਾਹ : ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕਵਰੇਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ
ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ’ਚ ਸਿਰਫ਼ ‘ਸ਼ੈਡਿਊਲਡ ਰੋਜ਼ਗਾਰ’ ਨੂੰ ਹੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਹੱਕ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਹਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੇਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਘਰ-ਨੌਕਰੀਆ, ਲੋਡਰ, ਆਈਟੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਭ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਣੀ ਹੀ ਮਿਲਣੀ ਹੈ।
ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਲੋਰਵੇਜ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਜ ਇਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ ਹੈ।
2. ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਨਵੇਂ ਕੋਡ :
● “ਬਰਾਬਰ ਕੰਮ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਮਜਦੂਰੀ” ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੱਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ
● ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਾਈਟ-ਸ਼ਿਫਟ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ |
● ਕਰੇਚ ਫ਼ੈਸਿਲਟੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰਦੇ ਹਨ |
● ਮਾਤ੍ਰਿਤਵ ਲਾਭ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ |
ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਹੈ।
3. ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੁਣ ਗਿੱਗ, ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ਾਮਲ
● Zomato, Swiggy, Uber ਵਰਗੇ ਗਿਗ/ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮਜ਼ਦੂਰ
● ਮੌਸਮੀ ਖੇਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰ
● ਅਸਥਾਈ ਅਤੇ ਠੇਕਾ ਕਰਮਚਾਰੀ
ਸਭ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੱਕਾਂ (ਪੀ.ਐੱਫ., ਪੈਨਸ਼ਨ, ਇੰਸ਼ੋਰੈਂਸ, ਮਾਤ੍ਰਿਤਵ ਸਹਾਇਤਾ) ਦੇ ਅਧੀਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਈ.ਐੱਸ.ਆਈ.ਸੀ. ਹੁਣ ਛੋਟੀਆਂ ਯੂਨਿਟਾਂ ਅਤੇ ਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
4. ਮਾਈਗ੍ਰੈਂਟ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਹੱਕ – ਜੋ ਰਾਜ ਬਦਲਣ ’ਤੇ ਵੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣਗੇ
ਲੇਬਰ ਕੋਡ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ :
1 – ਮਾਈਗ੍ਰੈਂਟ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਪੋਰਟੇਬਲ ਹੋਣ।
2 – ਆਧਾਰ-ਆਧਾਰਿਤ ਡੇਟਾਬੇਸ।
3 – ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਲੰਪ-ਸਮ ਭੁਗਤਾਨ।
4 – ਹੋਰ ਸੂਬਿਆਂ ’ਚ ਵੀ ਰਾਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੈੱਲਫੇਅਰ ਸਕੀਮਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ।
ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਰਵੈਸਟ ਜਾਂ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਸੂਬਿਆਂ ’ਚ ਘੁੰਮਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
5. ਫਿਕਸਡ-ਟਰਮ ਵਰਕਰਾਂ ਲਈ ਸਾਰੇ ਹੱਕ—ਹੁਣ ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਣਗੇ
ਐੱਫ.ਟੀ. ਆਈ. ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ :
1 – ਸਥਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲਾਭ
2 – ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਸੇਵਾ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰੈਚੁਟੀ
ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਬਦਲਾਅ ਹੈ।
6. ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੰਮਕਾਜ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ
ਕੋਡ ’ਚ : ਮੁਫ਼ਤ ਸਾਲਾਨਾ ਹੈਲਥ ਚੈੱਕਅਪ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਆਰ ਕੜੇ, ਗਰਮੀ, ਕੇਮਿਕਲ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਮਿਹਨਤ ਵਾਲੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਖ਼ਾਸ ਸੁਰੱਖਿਆ।
7. ਰਸਮੀਕਰਨ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਵੈਂਸ ਰੈਡਰੈੱਸਲ
ਹਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ:
● ਅਪਾਇੰਟਮੈਂਟ ਲੈਟਰ
● ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਤਨਖਾਹ
● Samadhan ਪੋਰਟਲ ਰਾਹੀਂ ਔਨਲਾਈਨ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ
● ਗ੍ਰੀਵੈਂਸ ਕਮੇਟੀਆਂ
● ਤੇਜ਼ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਨਿਰਣੇ
ਇਹ ਸਭ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ—ਖਾਸਕਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ—ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
8. ਵਿਰੋਧ ਕਿਉਂ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਹੈ ? ਕਈ ਆਪਤੀਆਂ ਗਲਤ ਜਾਂ ਅਧੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ:
❌ Hire & Fire ਦਾ ਡਰ—ਅਤਿ-ਸ਼ਗਾਫ਼ਿਤ
ਮੁੱਖ ਹੱਕ (ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਗ੍ਰੈਚੁਟੀ, ਸੁਰੱਖਿਆ) ਕਾਇਮ ਹਨ।
❌ 12 ਘੰਟੇ ਦਾ ਦਿਨ—ਅਸਲ ਹੱਕ ਵਧੇ
48 ਘੰਟੇ ਦਾ ਹਫਤਾਵਾਰ ਕੈਪ ਅਤੇ ਡਬਲ ਓਵਰਟਾਈਮ ਭੁਗਤਾਨ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਹੈ।
❌ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ—ਗਲਤ ਕਥਾ
ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਇਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ, ਬਲਕਿ ਫ੍ਰੇਮਵਰਕ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
❌ “ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਮਾਲਕਾਂ ਲਈ ਹਨ”—ਅਧਾਰਹੀਨ
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ:
● ਨਿਊਨਤਮ ਤਨਖਾਹ
● ਹੈਲਥ ਚੈਕਅੱਪ
● ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ
● ਅਪਾਇੰਟਮੈਂਟ ਲੈਟਰ
9. ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਅਸਲ ਫਾਇਦੇ
● ਬਿਹਤਰ ਸੁਰੱਖਿਆ
● ਫਾਰਮਲ ਪਹਿਚਾਨ
● ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ
● ਬਰਾਬਰ ਤਨਖਾਹ
● ਗਿਗ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ
● ਮਾਈਗ੍ਰੈਂਟ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਹੱਕ
ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ
ਨਵੇਂ ਲੇਬਰ ਕੋਡ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਗਿਗ, ਮਾਈਗ੍ਰੈਂਟ, ਗੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ—ਇਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਹੈ। ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਥਾਂ ਸਹੀ ਰਵੱਈਆ ਹੈ : ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣਾ, ਨਿਗਰਾਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਗਾਰੰਟੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ।